Şeyh Haydar Baba (K.S) Kadiri ve Nakşibendi Tarikatı Şeyhi

Çocukluğu, Tahsili ve Manevi Gelişmesi

Haydar baba (k.s.) 1906 yılında Elazığ’ın Palu ilçesinde doğdu. Babası Cemil Efendi oğlunu küçük yaşlarda iken kendisiyle beraber zikir meclislerine götürürdü. Oğlunun da kendisi gibi derviş olmasını isterdi. Haydar babanın
tasavvuf yolundaki temelinin atılmasında babasının önemli katkıları olmuştur. Cemil Efendi, oğlunun ilmi bir eğitim alarak önce âlim olmasını daha sonra da tasavvufa yönelmesini çok isterdi. Bu nedenle Haydar babayı ilim tahsili için
Cimşidiye Medresesine gönderir. Haydar baba 6-7 yaşlarında iken annesini, 10 yaşındayken de babasını kaybeder. Yaş küçük olmasına rağmen babasına hastalığı süresince hizmet ederek çok dua almıştır. Haydar Baba yıllar sonra
oğlu Cemil Efendiye “Baba duası çok önemlidir, ben bu manevi dereceyi babamın duası sayesinde aldım” demiştir.
Babasının vefatından sonra ablası Leyla hanımın yanında kalır. Eniştesi berber Osman Efendinin yanında çıraklık yaparken, Cimşidiye Medresesi’nde Molla Selim hocanın derslerine devam eder. Molla Selim’in dersleri ufkunu genişletir ve adeta hayatı burada şekillenir. Bir gün hocası ders anlatırken “İhlas suresini okumak, Kuran-‘ Kerim’i hatim etmek kadar fazileti vardır” deyince, anne ve babasını kaybetmenin üzüntüsü içerisinde olan Haydar Baba, bu sürenin manevi kucağına sığınarak, üveysiliğin dersi olduğunu bilmeden gece gündüz ihlas suresini okumaya başlar. İhlas süresini okumayı günlük on bine kadar yükseltir. Çocuk yaştan itibaren çektiği bu ders sayesinde Veysel Karani hazretleri maneviyatta kendisine sahip olur ve yardım eder. Haydar Baba’nın çocukluk arkadaşları: “Bizler sokakta arkadaşlarımızla oyun oynarken, o berberde çırak olarak çalışıyordu. Eli ile iş görürken, dudaklarıyla da sürekli bir şeyler mırıldanırdı. Boş kaldığı zamanlarda, insanlar kendisini meşgul etmesin diye sırtını caddeye dönerek dualar okumaya devam ederdi.” derlerdi.

Haydar Baba hazretleri on altı yaşlarında iken bir gece namazından sonra başından geçenleri şöyle anlatır: “seccademin üzerinde oturmuş ihlas suresini okuyordum, sonra kapı açıldı ve yanıma tanıdığım birinin sıfatında bir adam geldi. Yerden kalkmama fırsat vermeden arkadan beni kucakladı ve sıkmaya başladı. Bu gelenin o zatın suretine girmiş bir şeytan olduğunu anladım ve ihlâs suresini okumaya devam ettim. İhlas suresini okudukça şeytan küçülmeye başladı, küçüldükçe arkamdan ön tarafima geçti ve kapıştık. Sonra ufak bir parça haline geldi. Yerdeki şeytanı ayağımla ezdim. Başımdan geçen bu olaydan sonra ve okuduğum kitaplardan da anladım ki çok zahmetli ve meşakkatli olan bu yolda yürüyebilmek için bir mürşidi kamile, yani bir yol göstericiye ihtiyaç vardır.” Haydar Baba on yedi yaşında iken Palu’nun Sağuna (Andılar ) Köyünde molla Kasım hocanın oğlu kadiri tarikatı şeyhi Hacı Mehmet Baba (Hacı Baba)’dan
tarikat dersi alır. Tarikata intisabıyla beraber, kalbindeki zikrullah aşkı daha da şiddetlenir. Şeyhinin verdiği 100 EstağfirulIah,100 Salavatı Şerife, 1000 Kelime-i Tevhid az gelmeye başlar. Onu manen doyuracak, kalbindeki ibadet
etme arzusunu dindirecek bir deryaya dalmak İstiyordu. Uzun yıllar sonra Cemil Efendi, babasının ibadete olan özlem ve aşkını görünce “Baba, her veliyi Cenabı Hak kerametler vermek suretiyle şereflendirdi, peki size ne verdi?” sorusuna Haydar Baba: “Cenabı Hak çocukluğumdan beri bana ibadet etmeyi ve ibadetlerimi sürekli arttırmayı nasip etmiştir, bana daha ne versin,” diyerek dile getirir. Şeyhini sık sık ziyarete giderek ondan tasavvuf ilmini ve adabını
öğrenmeye çalışırdı. Haydar Baba bir gün şeyhine: “Vermiş olduğunuz bu dersler, kalbimi masivadan temizleyip, maksuduma ulaştırır mı?” diye sorduktan sonra yanında getirdiği tasavvuf kitabım şeyhine uzatır. Şeyhi, kitabı inceledikten sonra vermiş olduğu dersin bir bağlantı olduğunu, dersi istediği kadar arttırabileceğini, Kuran ve Sünnet dahilinde tasavvufu yaşayabilmek için peygamber efendimizin, sahabelerin ve büyük evliyaların hayatlarını çok iyi
öğrenmesi gerektiğini ve onların yaşadığı zühd hayatını örnek almasını tavsiye eder. Güzel ahlaktan, veliyullahın hayatlarından kıssalar anlatarak, Allah(c.c.)’e kulluk görevlerini yerine getirmekten bahsederdi. Tarikat almak isteyenleri perde ile örttüğü dükkanın arka kısmına alarak tarikat dersi verir ve durumu müsait olanlara sakal salmayı tavsiye ederdi. Haydar Baba 18 yaşında iken babasının samimi dostu Kilevan (Koklüce) köyünden Yusuf Ağa’nın kızı Hatun’la evlendi, Bu izdivaçtan kızı Hayriye hanım dünyaya gelir. Ticaret hayatına bir arkadaşıyla ortaklaşa berber dükkanı
açarak başlar. Haydar Baba dünya sevgisinin kalbine sirayet etmesinden korktuğu için akşamları kazançlarını ortağıyla bölüşerek. hissesine düşen paradan o günlük ihtiyacını gördükten sonra geriye kalan parasını fakirlere dağıtırdı. Ortağı, Haydar Baba’nın bu halini görünce her gün kazançlarının bir kısmını gizlice bir kumbaraya atardı. Haydar Baba’nın paraya çok ihtiyacı olduğu bir zamanda kumbarayı açarak ihtiyacını giderirdi. Eskişehir’e sürgün edilene kadar iş hayati devam eden Haydar Baba müşterilerini tıraş ederken İslam dininin emir ve yasaklarım anlatırdı. Güzel ahlaktan, veliyullahın hayatlarından kıssalar anlatarak, Allah kulluk görevlerini yerine getirmekten bahsederdi. Tarikat almak isteyenleri perde ile örttüğü dükkanın arka kısmına alarak tarikat dersi verir ve durumu müsait olanlara sakal salmayı tavsiye ederdi, Haydar Baba evinin bir odasını çilehaneye çevirerek, işten gelir gelmez çilehanesine çekilip günlerce yatağına uzanıp yatmadan sabahlara kadar ibadet ederdi. Seccadesinin üzerinde saatlerce dizlerini bozmadan
tefekküre ve tezekküre dalardı. Haydar Baba. şeyhini sık sık ziyarete giderdi. Şeyhi, Haydar Baba’nın yine bu
ziyaretlerden birinde kendisi için serilen yatakta yatmadığını görünce ; “Vücudun da istirahata ihtiyacı var. Eğer gecenin bir kısmım istirahat ile geçirirsen, yaptığın ibadetten daha çok lezzet alırsın.” dedikten sonra, “Bizim dönemimizde iki evliya vardı, bunlardan biri ömrünün sonuna kadar inziva hayatı yaşadı, diğeri ise hem ibadet etti, hem de dünya nimetlerinden faydalandı. Bunlardan hangisinin manevi derecesi daha yüksektir.” diye sorar. Haydar Baba’dan şeyhim daha iyi bilir cevabım alınca “ikinci evliyanın manevi derecesi daha yüksektir.” der. Peygamber efendimizin, sahabelerinin ve büyüklerin hayatlarından örnekler vererek “Cenabı Hakka ibadet ve kullukla beraber ailen ve çocuğunla da ilgilen, Onlar, Cenabı hakkın sana vermiş olduğu emanetlerdir.” diye ikaz eder. Askere gitmek için hazırlık yaparken hanımı vefat ettiğinden dolayı kızı Hayriye hanımı kayın validesinin yanına bırakarak askere gider. Askerde de
ibadet etmeye devam eden Haydar Baba, gündüzleri askerleri tıraş ederken, geceleyin tel örgüye yakın olan Çoban Baba adında bir zatın türbesinde gece yarısına kadar kuranı kerim okuyup ibadet ederdi. Adeta inziva hayatı yaşardı.
Bölük komutam, Haydar babaya askerliği boyunca çok nazik davranarak kolaylıklar sağlamıştır. Askerlik dönüşü evlenmeyip Veysel Karani Hazretleri gibi çobanlık yapma fikrindeyken; “Evlen! Senden olacak evlatlar ümmet için hayırlı hizmetlerde bulunacak”, ikazından sonra ilk hanımının amcası kızı Edebiye hanımla evlenir ve bu izdivaçtan Cemil ve Abdulkadir adında iki oğlu ile Zülfiye adında bir kızı olur. Haydar Baba hazretleri zaman geçtikçe kalbinde ibadet etme aşk’ daha da artar, şeyhinden itikafa oturmak için izin ister. Böylece Şeyhi Hacı Baba ile beraber Palu’nun Sağuna köyünde ilk itikafına oturur. Bu itikafda, iki rüya görür. Haydar Baba hazretleri rüyalarım şöyle anlatır: “Birinci rüyamda, Murat suyunu geçmek için bindiğim sala bazı ipler bağlıydı. Su kenarında duran bazı kimseler, bu ipleri sallayıp, bağırıp çağırarak salın karşı tarafa geçmesini engellemek istediler. Ben ise onlara aldırmadan bütün gayretimle karşı tarafa
geçtim. İkinci rüyamda ise; sırtımda içi, içli köfte ile dolu bir küp vardı. Palu’nun en işlek kavşağında oturdum ve sırtımdaki küpü yere koydum, gelen geçen insanlar köfteden almaya başladılar.” Gördüğü rüyaları şeyhine anlatınca, şeyhi rüyaları kendisine şöyle yorumlar; “Birinci gördüğün rüya; maksuduna kavuşmana mani olmak isteyenler, nefis,
şeytan, mal. evlat, arkadaş, dünya vs.dir. İnşallah sen bunlara galip gelecek ve saadet sahiline ulaşacaksın, İkinci rüyada gördüğün içli köfte ise tarikattır. Tarikat yolunda büyük hizmetlerin olacak ve insanlar senden çok faydalanacaklar.”
Haydar Baba (k.s.) şeyhinden, bu itikafı kırk güne (çileye) tamamlamak için izin ister. Şeyhi, kendisinin de çileye oturmadığını söyleyerek bir yıl sonra beraber çileye oturmak için kendisine söz verir. Fakat Şeyh Hacı Baba kısa bir
süre sonra hastalanır. Şeyhinin hasta olduğu haberini alan Haydar Baba hemen şeyhini ziyarete gider. Köye vardığında şeyhinin Sürekli kendisini sorduğunu öğrenen Haydar Baba hemen huzura çıkar. Bir süre şeyhinin başucunda oturur. Şeyhi gözlerini açınca, Haydar babaya yanına oturmasını işaret eder. Şeyhinin elini öper. Şeyhi de Haydar babanın elini sımsıkı tutarak şöyle der: “Haydarım ben yolcuyum, her insan gibi ben de bu fani dünya- dan ebedi aleme doğru göç kervanına katılıp maksuduma kavuşacağım. Elimden geldiğince Allah (c.c)’ın dinine hizmet etmeye çalıştım. Şimdi emaneti sana devrediyorum. Artık bu hizmet senin omuzlarında yükselecek. Mülazım Hasan Efendi’den aldığım Kadiri Silsilesinden sana verdiğim icazetle müritlerine sahip ol. Onları Kuran ve Sünnet yolundan asla taviz vermeden götür. Kuran ve Sünnet; senin ölçül- erin ve hayat prensiplerin olsun. Peygamberlerin ve evliyaların yaşantısı sana ışık olsun. Sen çok zor bir dönemde görevi devralıyorsun. Karşına çok sıkıntı ve meşakkatler çıkacak, fakat senin bunların hepsinin üstesinden gelecek kabiliyetin olduğuna inanıyorum. Sana çok büyük görevler verilecek”, dedikten sonra; “Gökteki kutup yıldızını göstererek. işte senin yıldızın bu kadar büyük ve parlaktır. Bizden fırsat geçti. Yürü meydan senindir” der. Sonra şeyhi vefat eder. Haydar Baba şeyhinin vefatından sonra o gün sabaha kadar başında bekleyerek kuran okur. Bir ara uyur, şeyhi: “Haydarım uyan. bana kuran okumaya devam et” diyerek uyandırır. Şeyhinin vefatından sonra Sağuna köyü camisindearkadaşları Tarhanalı sofi Cuma ve şeyhinin oğlu Ömer efendi ile beraber oturdukları ikinci itikafa
rağmen kalbindeki vesvese ve meşguliyet devam eder. Üçüncü itikafım Tepecüklü Mehmet Babadan izin alarak gerçekleştirilr Haydat Baba gece gündüz La İlahe İllallah kelime-i tevhidini çekerdi, Buna rağmen şeytanın hala kalbini meşgul ettiğini görünce. artık buna bir son vermek ister.Peygamber Efendimiz ‘Cesette bu et parçası vardır. o sağlıklı oldu mu cesedi” hepsi sağlıklı olur, o hastalandı mı cesedi” hepsi hasta olur. Dikkat ediniz! O et parçası kalpti” hadisi şerifini hatırlar. Bu hadisi şerifin ışığı altında kalbindeki hastalıkları silip atmak ve temizlemek yedi gün yedi gece kelime-i tevhidi, kaya parçasına vurulan bir balyoz gibi, sağdan alıp ortada karar kıldıktan sonra, hızla sol mememin alt kısmında bulunan kalbin üzerine indirir. Haydar baba itikafın yedinci gününü şöyle anlatır: ‘ilahi aşkın doruk noktasına vardığım bir anda cezbe hali ile kendimi kaybettim. Uyandığımda bütün azalarımın kelime-i tevhide gark olduğunu gördüm,’ Daha sonra Haydar baba bu itikaf için şöyle der: ” Tepecüklü Mehmet Baba’nın manevi gölgesi hep üzerimizde oldu ve bu itikafla zikrin lezzeti kalbime yerleşti. Kelime-i tevhid kalbime tam tesir ederek Vücudumun bütün azaları lisana geldi.’ Bu itikafla, ilahi aşk deryasına dalarak dünyalık olan her şeyi adeta görmez olur, Yunusun diliyle; Bana seni, gerek seni, diyerek nur-i ilahide nefsi yanarak kül olur. İtikaf sonunda kalbinde yeni fırtınalarla çileye oturma arzusu artmaya başlan Maneviyatta Abdulkadiri Geylani hazretlerinden izin ister. Abdulkadiri Geylani hazretleri, Sağuna köyünde şeyhinin kabrinin bulunduğu camide çileye oturmasına izin verir. Fakat yaşı çok genç olan Haydar baba. tek başına oturabileceği yönünde izin almasına rağmen tarikatın inceliklerini. vesveseden kurtulmanın yollarını gösterip çalıştıracak, sahip olacak, manevi tecrübesinden istifade edebileceği bir mürşidin yanında oturmasının daha
uygun olacağını düşünür. Sonra Palu’nun Mir Mehmet köyünden Hacı Cuma hocanın yanına varıp çileye oturmak için izin ister Hacı Cuma (k.s) yaptığı istihare neticesinde evinin altındaki samanlıkta çileye oturmasına izin verir.
Ayrıca Haydar baba hazretlerine Nakşibendi tarikatının dersini vermeyi teklif eder. Haydar Baba da, Cuma hocanın tarikat teklifini geri çevirmeyerek, Nakşibendi tarikatı ile de böylece tanışmış olur. Cuma hoca (k.s.) çok yaşlı olduğundan (yüz yaşının üstünde) Haydar Baba’nın yanına ancak birkaç gün ara ile uğrardı. Baba çilenin yirmi yedinci gecesine kadar gece gündüz çok az uyuyarak ve zamanının çoğunu kelime-i tevhid dersini çekerek geçirirdi geriye
kalan zamanında ise kaza, nafile namazları ve Kur’an’ı Kerim okuyarak değerlendirirdi. Bu geceyi Haydar baba şöyle anlatır: “ Zikrin vermiş olduğu lezzet bende doruk noktasına çıktı. Kalbim o kadar genişledi ki Kadiri tarikatının bütün üstadları kalbimde zikir halkası kurup Kelime-i tevhidi çektiler. Kalbimin parçalanacağını ve dayanma gücümün kalmadığını anlayınca Kadiri evliyalarına teslim oldum, dedim. Bunun üzerine Abdulkadiri Geylani hazretleri postunu serdi, bende üzerine oturdum. Şeyh Nakşibendi hazretleri ise seccadesini sırtıma attı. Yeryüzündeki bütün evliyalar
toplanmışlardı.’ Çileye oturduğu 30.gunü. Jandarmanın baskın yapacağı haberi alınınca Hacı Cuma hoca: “Evine git on gün daha sonra çilen tamam olacak” demesine rağmen, Haydar Baba evine gidip kırk gün daha oturur ve ilk çilesini yetmiş güne tamamlar. Çile bittikten sonra şeyhi Hacı Cuma hoca tebrike gelerek yanında getirdiği Nakşibendi tarikatı Halidiye kolundan hazırlamış olduğu icazetnameyi de vermek ister. Haydar Ben Çileye icazet için değil kulluğumun gereğini yerine için oturdum der. Hacı Cuma hoca, “sana icazet vermemi büyükler emir buyurdular bunu kabul edeceksin” der. Haydar Baba Hazretleri, Kadiri tarikatı halifesi olmasına rağmen Nakşibendi tarikatının icazetini de kabul
eder. Mana alemindeVeysel Karani (k.s), Şeyh Ahmet Rufai (k.s), Mevlana Celaleddin Rumi (k.s), Mahmut Samini (k.s) hazretleri tarikatlarını yürütmek üzere izin verirler. Haydar Baba (k.s) ömrünün sonuna Kadiri tarikatının bir halifesi olarak insanları hidayete çağırmıştır. İsteyenlere diğer tarikatlarda ders vermiştir. Hacı Cuma hoca Baba için: ‘Haydara verilen asrımızda kimseye verilmedi. Haydar, Ulu Haydar derdi. İrşadı ve Halka Dönüşü Haydar Baba zahir ve batında kemale erdikten sonra ıslah ve irşada (insanları yanlış hareketlerinden uzaklaştırıp doğru, hak yola çevirmeye) yönelmek ister. Fakat 1940’ların başında tek parti döneminin akıl almaz baskılarının yaşandığı o günlerde irşada başlamak kolay değildi. Üç gün üst üste Peygamber efendimiz rüyasına gelir ve irşada başlamasını emreder. Üçüncü gece rüyasında, Rasulullah (s.a.v) “Kalk irşada başla! senin başın HasanHüseyin’inkinden daha mı kıymetli” ikazından sonra yanında bulunan bir zat: “Ben Hz. Ali’yim, Sana irşada başlama emrimi Peygamber efendimiz (s.a.v) veriyor. Ne tereddüt ediyorsun, Yürü meydan senindir. Her adımında seninleyiz.” buyurur. Haydar Baba bu ikazı aldıktan sonra irşada çıkar.
İlk irşada Hoşmat köyünden başlar Çok bereketli ve feyizli bir çalışmanın sonucunda çölün suya hasreti gibi insanlar İslami değerleri öğrenmeye ve yaşamaya başlar. Ufak bir kıvılcım onların gönüllerini coşturur. Koy adeta bayram yerine döner. Erkek, kadın, çoluk çocuk herkes sokaklara dökülerek. yıllardır hasretini çektikleri, adeta menkıbelerde kalan İslami değerlere yeniden sahip olmanın mutluluğu ve aşkıyla, Haydar Baba’nın etrafında halkalar oluşturur, Haydar Baba (k.s), toplanan cemaate; Allah (c.c)’ın verdiği nimetlerden, kainatın ne kadar mükemmel bir düzen ve intizam içerisinde yaratıldığından bahsederdi. insanoğlunun Allahu Teala’ya olan görevlerini anlatırdı. Sonra zikir yapılırdı. Büyük bir feyiz ile insanlar kendinden geçerken çektikleri kelime-i tevhid sesi arşa kadar yükselirdi.Ömrünün son yıllarına kadar Elazığ, Bingöl, Malatya Anadolu’nun birçok yerlerini gezerek buralardaki müritlerini zikir ve sohbetlerle ibadete teşvik
ederdi. Muritlerini, her yıl Ramazan ve Kurban bayramlarına on gün kala bayan ve erkeklerin ayrı ayrı yerlerde itikafa oturmaları için yönlendirirdi. Birçok müridi 20-30 sefer itikafa (inziva hayatında on gün boyunca ekmek ve sudan başka bir şeyin yenilip içilmesi yasaktır.) oturmak suretiyle büyük mesafeler katetmişlerdir. Bazı müritlerine günlük olarak okudukları Ku’ran tilavetinin yanında Delâl-ı Hayrat (salavatı şerife) kitabını okumalarını da tavsiye ederdi. Gelen misafirlerden kadın, erkek çocuk kim olursa olsun yakından ilgilenir, sohbet eder, maddi ve manevi ihtiyaçlarım giderirdi Kur’an ve sünnet çerçevesinde züht hayatı yaşamalarını da peygamberimizin ve sahabelerinin hayatı olduğunu Kuran ve Sünnet Olmadan tasavvufun olamayacağını, ceviz misalinde olduğu gibi dış olmadan içindeki lezzete ulaşmanın mümkün olamayacağını, dünyanın bir rüyadan başka tir şey anlatırdı.

Haydar Baba hazretleri sürgün ve gözetim altında bulunduğu dönemlerde cihada ehil müritlerini ve halifelerini gayrete getirerek köylere irşada çıkmalarım sağlardı ve onlara şöyle hitap ederdi: “Cezalanmak istemiyorsanız bulunduğunuz çevrede sakalınızı süpürge edip insanların yüzünü Allaha döndüreceksiniz.” Haydar Baba’nın ilk dervişlerinden Molla Bahri efendi şöyle anlatır. Babanın muritleri zayıf, sivri külahlı, Allah ve Resulünden bahsedildiğinde ağlayan yufka yürekli onun hayatını örnek alan halveti seven ve her yıl itikafa oturarak nefislerini arındırmaya çalışan kimselerdi. Bunlarda, Peygam-ber Efendimiz (s.a.v)’in sünnetini yaşamak isteyen ilk mutasavvıfların zühd ve takva hali vardı.

Güzellikleri ve Ahlakı

Haydar Baba (k.s) yüksek ve üstün meziyetlerine rağmen son derece yumuşak başlı, alçak gönüllü, ağırbaşlı idi. Bir çocuk veya kız çocuğu bile konuşsa ayağa kalkarak dinler, maddi ve manevi ihtiyaçlarını giderirdi. Fakirlerin,
yoksulların yanına oturur, dertlerini dinlerdi. Haydar baba güzel ahlâklı, gönlü bol, üstün şahsiyetli, ince kalpli, sözüne ve sevgisine sadık biriydi. Azametine, üstün mevkiine ve derin bilgisine rağmen küçükleri gözetir, büyüklere saygı
gösterir, selâm verirken önceliği bırakmaz, zayıf kimselerle beraber olur, fakir kimselere karşı alçak gönüllülükle hareket ederdi, Duaları makbul bir kimse idi. Bir ibret verici veya acınacak bir olay zikredilince hemen gözlerinden yaş boşanır, her zaman ve her an zikir ile meşgul olurdu. Çok yufka yürekli idi. Güler yüzlü, yumuşak kalpli, ince ruhlu ve cömertti. İbadet ve mücahede de makamı çok yüksekti. Çirkin sözlerde insanların en uzağı, hak ve doğruda ise insanların en yakını idi. Allah’ın haram kıldığı şeylere el uzatılınca celallenir, kendi nefsi için başkasına öfkelenmez, Rabbinin rızasının dışında kimseden öç almak istemezdi. Hiçbir dilenciyi eli boş çevirmez, hatta onlara sırtındaki elbiseyi çıkarıp vermesi
gerekse verirdi. Açların karnım doyurmayı, ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını gidererek masrafını çekinmeden vermeyi özellikle çok severdi. Gelen misafirlere geniş sofra serdirir ve bizzat onlarla beraber yemek yerdi. Müritlerinin ve talebelerinin sözlerini sabırla dinlerdi. Herkes, onun meclisinde kendisine daha yakın, ondan daha çok kendisine kıymetli bir kimsenin olmadığım düşünürdü. Müritlerinden geleme- yenlerin durumunu sorar, ona ne
oldu diye endişe ederdi. İnsanlarla olan ilişkilerini sürdürmeye çok dikkat eder, kusurları bağışlardı. Birisi eğer bir mesele üzerine yemin ederse ona inanır, eğer işin iç yüzünü bilir de o kişinin yalan yere yemin ettiğinin farkında olsa bile gizler, yüzüne vurmazdı. Haydar Baba hazretlerinin en önemli kerameti ölü gönülleri diriltmesi idi. Allah-u Teâlâ’nın onun kalbine teveccüh etmesiyle ve dilinin tesiriyle yüz binlerce insanın imanlı bir hayata sahip olmasına vesile oluyordu, Onun mübarek varlığı İslâm dini için bir bahar rüzgârı gibiydi, Bu rüzgâr kalplerin içindeki mezarlığa yeni can verirdi,
Haydar Baba hazretlerinin zikir ve sohbet meclislerinde insanlar, çok etkileniyorlardı. Katiller, yol kesitiler, sabıkalılar, büyük günah işleyenler tövbe ile müşerref oluyorlardı. İtikadı bozuk, inancı sapık olanları yanlış inancından vazgeçirip tövbe etmelerine vesile oluyordu. Öyleyse sabret, kuşkusuz Allah’ın verdiği söz kesindir. Sakın ha! İnanmayanlar seni gevşetmesinler. (RUM,60)

Sürgün Hayatı

Haydar Baba 1945 Yılında Kürüm köyü ile Habap köyü arasında Palu kaymakamı ile karşılaşır. Başında şapkası olmadığı için Habap köyüne götürülüp ifadesi alındıktan sonra serbest bırakılır. Bir hafta sonra iş yerinden alınarak tutuklanır. Evinde buldukları icazet- name, şeyhi Hacı Baba’nın hediye ettiği taç ve abası suç unsuru kabul edilerek Eskişehir ili Seyitgazi ilçesi Kırka nahiyesine sürgün edilir. Sürgün hayatının vermiş olduğu üzüntü neticesinde, eşi Edebiye hanım felç olur ve kısa bir süre sonra vefat eder. Sürgün hayatı iki yıl kadar sürmüştür. Kırka nahiyesinde Muhammet hoca ve ekmek pişiren bir kadın gördükleri rüyalarında, Askeri bir birlik tarafından korunan, kalabalık bir cemaat Kırka nahiyesine gelir. Birliğin başnda bulunan komutan kendilerine şöyle der; “Ben Abdulkadiri Geylaniyim. Buraya
getirdiğimiz bu halifemin bütün ihtiyacını siz karşılayacaksınız” Hoca efendi sabahleyin çarşıya çıkınca ev halkıyla birlikte sürgün edilip gelen ve nahiyenin girişinde bekçi kulübesine yerleştirilen birinden bahsedildiğini duyar. Hoca
efendi hemen bekçi kulübesine gider ve rüyada gördüğü zatla karşılaşır. Hoca efendi. Haydar babanın dışarıdaki işleriyle, ekmekçi kadın ise hanımının ev işlerinde yardım ederler. 1946 seçimlerinden sonra Palu’ ya dönüşüne izin
verilir. Kırka’nın tanınmış ailelerinden Ahmet Feyzi efendinin dul kızı, kendisinden on yaş büyük olan Sati hanımla evlenir.

Hacca Gidişi

1952 yılında çok arzu ettiği mukaddes beldelere gitmek ister. Yakınları, gözetim altında olduğu için izin verilmeyeceğini, sınırlardan kaçak olarak giderse sıkıntı yaşayacağını söyleyerek bu fikrinden vazgeçirirler. Hacılar yola çıktıktan bir süre sonra, bu hasrete daha fazla dayanamayacağını anlayınca, o bölgeyi çok iyi bilen Hacı Rıza Tanrıverdi ile beraber Suriye üzerinden Lübnan’a giderler. Cidde’ye gemi ile gitmek üzere bilet alırlar. Fakat bir genç ısrarla gemi biletini iade ettirerek uçak bileti aldırır. Uçakla Arefe günü Cidde hava alanına inerek hazır bekleyen otobüslerle Arafat dağına çıkarlar. Gemi ile gelenler Arafat’a yetişemeyerek Hacı olamazlar. Günlerce yolda olmanın vermiş olduğu yorgunluk ve güneş çarpması neticesinde uzun süre hastalanır. Bir gece ‘Beytullah’ın etrafındaki kumsalda huşu içerisinde otururken; (1980 yılından önce tavaf alanının dışı kumsaldı.) “Ya Rabbi aciz ve de zayıf bir kulunum. Beyti şerifini ziyaret etmeyi nasip ettiğin için ne kadar şükretsem azdır. Bu fakir kulunu Beyti şerifin içerisine almak suretiyle şereflendir.” diye
niyazda bulunur. Gözünü açtığında Beytullah’ın kapısının açık olduğunu görür. Hastalığından dolayı oturduğu yerden zorlanarak kalktı ve Beytullah’ın kapısından sarkıtılan, demir telden yapılmış merdivenden iki kişinin yardımıyla
içeriye girerek Beytullah’ın dört duvarına doğru namaz kılar ve dua eder. Büyük ödüle layık olmanın mutluluğu ile çoştukça coşar. Adeta aşkı ilahide yok olur. Büyük bir heyecan ve aşk ile Medine’ye ulaşır. Her şairin beytine
yansıyan ve her aşığın en büyük arzusu olan, gül adıyla simgeleşen, rehberimiz ve önderimizin huzuruna vasıl olur.
Gün geçtikçe rahatsızlığı artarak güç ve takatten düşmeye başlar. Dönüş hazırlıkları yapılmaya başlandığında yerden kalkacak mecali kalmamıştır. Arkadaş, onu arabaya kadar sırtıyla taşıyacak hamal aramaya başlar. Hamalların istediği ücreti verecek paralan yoktu. Bu durum karşısında kalbi çok daralır. Haydar Baba büyük bir hüzünle Cenabı hakka yönelerek şöyle dua eder;” Ya rabbi, eğer emri ilahi vaki olmuşsa ona teslimim. Yoksa beni bu halde perişan etme ve güç kuvvet ver”. Arkadaşı hamalla pazarlık ederken, vücuduna gelen kuvvetle yerinden kalkar ve arkadaşının şaşkın bakışları arasında eline aldığı çantasıyla arabaya doğru yürümeye başlar. Elazığ’a gelince tekrar hastalanarak 40 gün yatmıştır.

Elazığa Hicreti ve Vefatı

Haydar Baba’nın 1978 yılı ilk aylarına kadar Elazığ’a göçle ilgili hiçbir düşünce ve hazırlık yoktur. Ocak ayı sonlarına doğru oğulları Cemil efendi Elazığ’ın Karakoçan ilçesinde Abdulkadir efendi ise Malatya tarafında irşatta bulunuyorlardı, Manevi âlemde evliyalar, Haydar babadan artık hicret etmesini isterler. Cemil ve Abdulkadir Efendiler irşattan geri çağrılırlar. Cemil efendi; bahar ayına kadar sabredelim. kışın ortasında göç edersek depremden dolayı sanılarak Palu’da
panik yaşanabilir o günlerde sürekli deprem oluyordu- endişelerini dile getirmesine rağmen, birçok hikmetlerin gizli olduğu hicret, dört gün içerisinde gerçekleşir ve Haydar baba Hazretleri Elazığ’a yerleşir. Haydar Baba (r.a.) 1950’lerin sonlarında sarılık ve şeker hastalığına yakalanır. 1975 yılında ayak parmağında ortaya çıkan yara, şeker hastalığının yükselip düşmesiyle, sağlık durumu vefatına kadar bazen iyi, bazen de kötü olarak devam eder. Haydar Baba (r.a.)
yaranın iyi olması için Cemil Efendinin çaba harcadığım görünce şöyle der; “Oğlum! Kendini yorma, Bu yara iyi olmaz. Cenabı Hakkın bana hediyesidir. Vefatıma da bu sebep olacaktır”. Vefatından bir gün önce çok ısrar edilince doktor getirilmesine razı olur. Muayeneye gelen doktor, Hastanın kalbinin çok iyi çalıştığını, ölümcül bir durumun görülmediğini, derhal hastaneye kaldırılması gerektiğini söylerse de, Haydar Baba buna razı olmayarak şöyle
demiştir “Beni rahatsız etmeyin Rabbimle baş başa bırakın” der. Tahlil için kan alınmasına bile razı olmaz.
Cemil Efendi Haydar Baba (r.a.)’nın son anlarını şöyle anlatır: Hastalığı çok şiddetlenmişti. Dudaklarına pamukla su vurarak ıslatıyordum, Sonra yüksek sesle zikir etmeye başladım. Babam gözlerini açtı, oğlum dedi; “Sen Lailahe İllallah demeyi bana mı öğretiyorsun. Beni meşgul etme. Ağzıma su vererek, yüksek sesle zikir yaparak dikkatimi dağıtıyorsun. Rabbimle arama girme. Beni onunla baş başa bırak. Ben huzurdayım” Sonra gözlerini yumdu. Bir süre sonra tekrar gözlerini açarak mı? Anladın mı diye sordu. Bende evet anladım ama geç anladım, dedim. Yeniden gözlerini yumdu.
Göğsü kalkıp iniyordu. Kardeşim Abdulkadir Efendi, cemaatin beni sabah namazını beraber kılmak için çağırdığını söyledi. Ben, kendisine namazı kıldırmasını söyledim ve Yasin Süresini okumaya başladım. İkinci sahifeyi okurken, babam aniden başını sağa doğru fırlatır gibi kıbleye doğru çevirdi ve baki aleme göç etti. Allah ondan razı olsun, onu da razı kılsın. Şeyh Haydar baba hazretleri bu dünyadan göçüp gitti, ama arkasında İslâm davetçilerinden, ahlâk ve nefisleri temizleyip terbiye eden bir kitle bırakarak gitti.